راهکارهای بازکارایی بادگیرهای روستای عقدا

عقدا یکی از روستاهای کویری ایران است که در منطقه اقلیمی گرم و خشک ایران و در فاصله 26 کیلومتری از شهرستان اردکان یزد واقع شده است. از دیرباز معماران این دیار، از روش‌های مختلفی برای همسازی با این شرایط نامساعد بهره جسته‌اند که یکی از این ابداعات که به‌عنوان یکی از شاخصه‌های روستای عقدا در آمده است، بادگیرهای یک طرفه آن است. استفاده از بادگیرهای یک طرفه یکی از شاهکارهای مهندسی ایرانیان محسوب می‌شود که پاسخی مناسب برای تهویه بنا با وجود طوفان‌های حامل گرد و خاک فراوان بوده است، ولی با گذشت زمان قابلیت‌های این عنصر نیز کم کم رو به فراموشی سپرده شده و تنها به‌عنوان یک عنصر تزیینی به آن نگریسته می‌شود. بادگیرهای یکطرفه در عقدا در عین ایجاد سازگاری با شرایط اقلیمی سخت منطقه، شاخصه اصلی روستا به حساب آمده و نقش هویت بخشی به آن را بر عهده دارند. با وجود آنکه با گذشت زمان، شیوه‌های زندگی دستخوش تغییر شده‌اند و در شهرهایی همچون یزد مردم به تدریج از بافت سنتی به بخش جدید شهر مهاجرت نموده‌اند، با این حال بافت سنتی روستای عقدا همچنان پابرجاست و زندگی در آن جریان دارد، ولی نوع زندگی نسبت به گذشته متفاوت شده و مردم روستا از شیوه‌های مدرن برای زندگی راحت تر بهره جسته‌اند. بادگیر که جزو جدایی ناپذیر خانه‌های سنتی عقدا بوده است، به تدریج عملکرد خود را از دست داده و کاربری آن امروزه تنها به‌عنوان یک نماد است. استفاده آسان و هزینه ارزان از کولرهای آبی جایگزین استفاده از سرمایش طبیعی بادگیر شده است. در این پروژه سعی بر آن است که بادگیرهای روستای عقدا از لحاظ کالبدی و عملکردی مورد بررسی قرار گیرند و تلاشی در جهت معرفی ساختار این بادگیرهای منحصر به فرد و بازکارایی آن‌ها صورت پذیرد. مقاله در چهار بخش به بررسی موضوع مورد بحث می‌پردازد: معرفی ویژگی‌های معماری عقدا، ، معرفی بادگیر، بررسی و مقایسه کالبدی و عملکردی بادگیرهای یک طرفه روستای عقدا و چهارطرفه یزد و روش‌های بازکارایی این بادگیرها. به منظور بازکارایی بادگیرها، بعد از معرفی ساختار، عملکرد و ویژگی‌های اقلیمی، فرضیه‌هایی جهت بهبود عملکرد بادگیرهای یک طرفه ارائه خواهد شد. به منظور اثبات فرضیه های ارائه شده، نمونه‌هایی از بادگیرهای احیا شده معرفی شده است که بر اساس فرضیه‌های پیشنهادی مورد استفاده مجدد قرار گرفته‌اند و عملاً مصداقی برای کارایی مجدد بادگیرها می‌باشند. روش تحقیق بر اساس مطالعات میدانی، استفاده از شواهد موجود و منابع کتابخانه‌ای بوده است. همچنین با توجه به بازکارایی بخشی از بادگیر خانه رسولیان و یک بادگیر در شهریار از تجربیات مربوط به اصلاح آن‌ها نیز استفاده شده است.